Verbonden partijen

Inleiding

De gemeente kan taken zelf uitvoeren, taken uitbesteden of hiervoor samenwerking zoeken met andere partijen. Als dit laatste gebeurt met andere overheden dan heet dit een verbonden partij. Een verbonden partij in de vorm van een gemeenschappelijke regeling. De gemeente heeft in zo’n partij een financieel belang (er wordt geld in gestoken) én heeft rechtstreeks invloed heeft op de besluiten van een organisatie.  
Regionale samenwerking wordt steeds belangrijker. De afgelopen jaren is er veel veranderd binnen de lokale overheid. Het Rijk heeft veel taken overgeheveld naar de gemeenten. Die decentralisatie van taken ging vaak gepaard met minder uitvoeringsbudget voor de gemeenten. Het gaat om grote, maatschappelijke opgaven die veel meer strategisch vermogen, samenwerking en visie vragen van de lokale overheid. Deze elementen -samen met de financiële tekorten die hiermee gepaard gaan- vergen veel meer bestuurskracht van een gemeente. Om dit op een goede manier te organiseren komen er meer verbonden partijen in de vorm van een gemeenschappelijke regeling.

Het gevoel van onvoldoende grip op de gemeenschappelijke regeling is voor de gemeenteraden in Rivierenland aanleiding geweest om in 2019 een drietal moties aan te nemen:

1. Synchroniseren agenda’s

Deze motie roept de griffiers op om de vergaderschema’s met elkaar af te stemmen. Meer afstemming betekent ook meer mogelijkheden om de grip op de gemeenschappelijke regelingen te versterken. Een eerste stap is gezet door in de vergaderschema’s 2021 vaste momenten op te nemen, waarop bijeenkomsten van verbonden partijen kunnen plaatsvinden en duidelijke afspraken te maken over de termijnen voor de aanlevering van begrotingen en jaarrekeningen en de zienswijzen hierop.

2. Transparantie van gemeenschappelijke regelingen

Deze motie roept de vertegenwoordigers in de besturen van de gemeenschappelijke regelingen op om te zorgen voor digitale toegankelijkheid van de vergaderingen en te zorgen voor een juiste en tijdige terugkoppeling van de besluiten. Transparantie van het openbaar bestuur is in onze huidige samenleving een must. Ook hier zijn de eerste stappen gezet.

3. Informatievoorziening vanuit de colleges

Via deze motie zijn de colleges opgeroepen om door middel van een uniform informatieprotocol duidelijke informatieafspraken te maken met als doel de raad goed en tijdig te informeren. Er wordt regionaal overleg gevoerd over de invoering van een uniform informatieprotocol. De uitkomsten hiervan verwachten wij eind 2020/begin 2021.

Er is ook een vierde motie 'Initiatief raadskring Regio Rivierenland' aan de orde geweest. Het doel van deze motie is om de raden als hoofd van de gemeenten meer in stelling te brengen door met elkaar aan de voorkant de verbinding te zoeken en een platform te bieden om ideeën en opvattingen te kunnen uitwisselen. Door de coronaperikelen is de start van de pilot vertraagd en is er bij een aantal gemeenten ook de nodige scepsis ontstaan over nut en noodzaak van dit initiatief.
Dat gemeenteraden op regionaal niveau meer afstemming moeten zoeken om grip te krijgen op GR'en wordt ondersteund in het advies van de Raad van State. Zie onder de ontwikkelingen.

Beleid(skaders)

• Wet Gemeenschappelijke Regelingen
• Nota Verbonden Partijen
• Moties Grip op Gemeenschappelijke Regelingen

Er is een nieuwe Nota verbonden partijen in voorbereiding. In deze nota worden niet alleen de ontwikkelingen geschetst, maar wordt ook een voorstel gedaan om u in staat te stellen via overleg met de gemeentelijke vertegenwoordigers en toezichtarrangementen meer grip te krijgen op de verbonden partijen.

Externe ontwikkelingen

Er is een steeds grotere wens vanuit gemeenteraden in het hele land om meer grip en sturing te krijgen op verbonden partijen.
De roep om het versterken van de lokale democratie is een aanleiding voor het ministerie van BZK om te bezien hoe de positie van raadsleden kan worden versterkt.
Er is door het Kabinet een wetsvoorstel Wet versterking legitimiteit gemeenschappelijke regelingen voorgelegd aan de Tweede Kamer. Het wetsvoorstel beoogt de democratische legitimatie van gemeenschappelijke regelingen te versterken. Het gaat daarbij om de kaderstellende en controlerende rol van met name gemeenteraden, maar ook van provinciale staten en algemene besturen van waterschappen bij de uitvoering van taken in gemeenschappelijke regelingen. Om de gewenste versterking te bereiken, introduceert het wetsvoorstel een aantal aanpassingen van en aanvullingen op bestaande instrumenten van de volksvertegenwoordiging. Daarnaast richt het wetsvoorstel zich op het vergroten van participatiemogelijkheden van burgers en belanghebbenden bij de besluitvorming in gemeenschappelijke regelingen. De Raad van State is kritisch op de voorgestelde maatregelen en pleit er voor om niet alleen voor de korte termijn verbeteringen door te voeren, maar ook een fundamentele discussie met alle betrokkenen te voeren over de inrichting van het openbaar bestuur en de vraag hoe we de democratische legitimatie van de steeds omvangrijker wordende regionale samenwerking op de lange termijn kunnen borgen.

Risico's

De gemeente blijft beleidsmatig, bestuurlijk en financieel verantwoordelijkheid houden ten aanzien van deze partijen. De middelen die wij ter beschikking stellen, gaan verloren in geval van tekorten of een faillissement van de verbonden partij. Mogelijke risico's staan in de begroting van de verbonden partijen. Hiervoor reserveren ze vaak zelf middelen. Onze gemeente reserveert in het weerstandsvermogen ook een bedrag voor dit soort risico’s.

Conclusie