Geachte raad,
Voor u ligt de programmabegroting 2021-2024 met de titel 'Tot de kern komen'. Tot de kern komen gaat over het uitvoering geven aan het coalitieakkoord 2020-2022 ‘Daadkrachtig en kerngericht’. Dit betekent dat we werk maken van meer woningbouw, kerngericht werken, een sterk sociaal domein en verduurzaming. We blijven fors investeren in onze gemeente. Dit is nodig voor een gemeente die een kwalitatief goede dienstverlening wil bieden en samen met inwoners en ondernemers wil werken aan leefbare kernen. Ten slotte zorgen we voor een verbetering van de begroting, zodat u beter kunt sturen en de keuzes kunt maken die nodig zijn. Met deze en andere activiteiten zijn alle afspraken uit het coalitieakkoord 2020-2022 ‘Daadkrachtig en kerngericht’ verwerkt.
Investeren in de samenleving
We presenteren een begroting die inhoudelijk de ambitie onderschrijft van een daadkrachtige en kerngerichte gemeente. De afgelopen jaren hebben we daarin stappen gezet. De opgaven samen sterk in de regio, kerngericht werken, transformatie in het sociaal domein, duurzaamheid, invoering van de Omgevingswet en een nieuwe visie op dienstverlening vormen de kern van onze verbeteringen. De gemeente, dat zijn de inwoners. Zij moeten ruimte hebben om initiatief te nemen. Deze ruimte voor inwoners vraagt maatwerk, transparantie en duidelijke communicatie. Iedere kern, iedere situatie en ieder onderwerp is uniek. Niet de regel staat centraal, maar de Burense samenleving. Hiermee komen we tot de kern van waar we als gemeente voor staan: samen met inwoners werken aan een leefbare gemeente die sterk staat in de regio.
Daadkrachtig bestuur vraagt om weloverwogen keuzes. Keuzes over investeren in de samenleving, zodat we de opgaven van deze tijd aan kunnen. Zo investeren we extra in duurzaamheid en klimaatadaptatie. Daarnaast stellen we in deze begroting voor om middelen te reserveren voor het Integraal Huisvestingsplan en het bibliotheekwerk en de leesstimulering. We zorgen dat we de basis op orde hebben, onder andere door in te zetten op intensievere regie op de IBOR-taken (Integraal Beheer Openbare Ruimte). We willen meer gevarieerde woningbouw in alle kernen. In 2021 gaan we daarom meer woningbouwprojecten uitvoeren. Het gaat om een groot aantal lopende projecten: Teisterband, Oosterweyden, Het Binnen, Landgoed Erichem, Allardhof, Kroonheuvel, Hooghendijck, De Boomgaard, Rehoboth en de recreatieve projecten. In totaal gaat het nu om ongeveer 300 woningen en 236 recreatiewoningen. Voor zover we kunnen inschatten mogen we nog meer woningen bouwen de komende jaren. Ten slotte gaan we aan de slag met het beleid en uitvoering van de visie op transformatie van het sociaal domein. Daarin is onze missie: ‘Iedereen doet mee’. Want of het nu over zorg, werk, opgroeien, opleiding, verenigingsleven of gezondheid gaat, het uiteindelijke doel is om deelname aan de maatschappij mogelijk te maken. Meedoen zorgt voor verbinding met de mensen om je heen. Deze verbinding is belangrijk om je goed en gelukkig te voelen.
Ontwikkeling gemeentelijke financiën
Daadkrachtig bestuur vraagt om keuzes maken, ook financieel. De financiële toekomst van gemeenten is onzeker en moeilijk. De coronacrisis heeft grote impact op de samenleving en op gemeenten. Wat de gevolgen op de langere termijn zijn, weten we nog niet. Daarnaast heeft het Rijk de afgelopen jaren veel taken neergelegd bij gemeenten, zonder hier voldoende budget voor mee te geven. De komende jaren blijft de bijdrage vanuit het Gemeentefonds, mede door de voorgenomen herziening, een onzekerheid. Dit leidt ertoe dat we alle zeilen bij moeten blijven zetten om in de toekomst een sluitende begroting aan u voor te kunnen leggen. Welke financiële gevolgen toekomstige verzwaring van taken, door bijvoorbeeld de invoering van de Omgevingswet, op de lange termijn hebben blijft onzeker. Ook kijken we ook naar beheersing van de kosten bij gemeenschappelijke regelingen. Hier gaan we graag met u en andere gemeenten over in gesprek.
Ondanks dit alles is het ons gelukt u een sluitende begroting aan te bieden voor 2021. Dit komt mede door de moeilijke keuzes die gemaakt zijn in het coalitieakkoord. Dan gaat het onder andere over de stijging van de Onroerendzaakbelasting (OZB). Het is helaas noodzakelijk de OZB ook te laten stijgen voor 2023 en 2024. Dit doen we pas dan, omdat we daarmee genoeg tijd hebben om andere oplossingen te vinden om deze kostenstijging voor inwoners te voorkomen. Deze keuze heeft tot gevolg dat we in 2022 geen sluitende begroting hebben.
De rekening voor de moeilijke situatie van gemeenten kunnen we niet alleen bij inwoners leggen. Met de VNG en andere gemeenten gaan we het Rijk proberen te overtuigen gemeenten financieel te compenseren. Lukt dit niet, dan moeten we harde keuzes maken om ook in de toekomst te voldoen aan de doelstelling om tot een sluitende begroting te komen.
Coronacrisis
In deze begroting kunnen we niet voorbijgaan aan een van de meest ingrijpende crises die we sinds de Tweede Wereldoorlog doormaken: de corona crisis. Allereerst treft deze crisis vele inwoners van onze gemeente en andere Nederlanders die ziek werden of overleden. Daarnaast heeft de coronacrisis grote economische en sociale impact. Het Centraal Planbureau maakte in juni ramingen voor de gevolgen van de coronacrisis voor de economie. Wij proberen binnen onze mogelijkheden de teruggang van de economie enigszins te verzachten door te blijven investeren in onze samenleving.
Deze crisis heeft ook andere kanten. In plaats van ons afzonderen, zijn we elkaar meer gaan helpen nu het moeilijke tijden zijn. Er is meer solidariteit en er is meer waardering voor zorgverleners. We zijn thuiswerken meer gaan waarderen en hebben meer tijd voor ons gezin. Digitale ontwikkelingen worden in sneltreinvaart doorgevoerd en onze dienstverlening verbetert zich hierdoor.
De coronacrisis brengt een aantal specifiekere risico’s en ontwikkelingen met zich mee. Voor bijna elk programma gelden risico’s en ontwikkelingen die te maken hebben met de coronacrisis.
Op termijn kan de coronacrisis gevolgen hebben voor de vraag naar woningen. We nemen dit mee in het woningmarktonderzoek, dat we uitvoeren voor het opstellen van het woningbouwprogramma.
Veel ondernemers voelden de gevolgen van de lockdown en worden nog steeds beïnvloed door de anderhalvemetersamenleving. Hierdoor stellen zij bepaalde investeringen uit of zelfs af. Ook dreigen er faillissementen. De regering kwam met steunmaatregelen voor ondernemingen. Eén van die regelingen is de Tijdelijke Overbruggingsregeling Zelfstandig Ondernemers (met en zonder personeel): de TOZO-regeling. Voor zover bekend loopt de TOZO-regeling door tot 1 juli 2021. Dat betekent niet dat na die datum de ondersteuning voor zelfstandige ondernemers wegvalt. Het Besluit Bijstandsverlening zelfstandigen (Bbz) blijft als vangnet dienen voor de groep zelfstandigen.
Naar verwachting stijgt het aantal bijstandsuitkeringen als gevolg van de coronacrisis. De afgelopen jaren was het percentage inwoners met een bijstandsuitkering in onze gemeente laag, ondanks de stijging blijft dit onder het landelijk gemiddeld. Voor zorgaanbieders is er sprake geweest van een omzetdaling en meerkosten. Het Rijk heeft compensatiemaatregelen getroffen. De financiële gevolgen voor gemeenten zijn nog onduidelijk.
Ook inwoners voelen het effect van de coronamaatregelen, bijvoorbeeld omdat de zorgcontinuïteit niet gewaarborgd werd. Hierdoor was er sprake van bijvoorbeeld overbelasting van mantelzorgers, toename van eenzaamheid en psychische problematiek. Dit kan betekenen dat er op een later moment een toename van zorgvragen ontstaat.
Tenslotte heeft de coronacrisis invloed op onze dienstverlening. Het is belangrijk om in verbinding te blijven met onze inwoners, ook als het fysiek bij elkaar komen beperkt mogelijk is.
Nieuwe opzet begroting
Deze begroting heeft een nieuwe opzet. Een opzet die u helpt bij het invullen van de volksvertegenwoordigende, kaderstellende en controlerende rol en het sturen op hoofdlijnen. Dit is een groeimodel: de komende jaren blijven we werken aan betere sturingsmogelijkheden, concrete doelstellingen en de opname van (meer) indicatoren. Hier willen we samen met u mee aan de slag. In de volgende begroting richten we onze aandacht extra op de kwaliteitsverbetering van de paragrafen.
Toekomstperspectief
Het (onzekere) verloop van de coronacrisis heeft invloed op de financiële en sociale toekomst van onze gemeente. Ondanks deze moeilijke tijden zorgen we er met de strategische opgaven, het investeren in de samenleving en ons solide financieel beleid voor dat we klaar zijn voor een onzekere toekomst. We hebben de basis op orde en werken samen met u en onze inwoners aan de zelfstandige, daadkrachtige en kerngerichte gemeente die we willen zijn.
Met vriendelijke groet,
Burgemeester en wethouders van Buren,
M. van Dalen Msc J.A. de Boer Msc
de secretaris de burgemeester